Poreski status preduzetnika paušalaca u 2023. godini

Kako se bližimo kraju godine, počela je da se aktuelizuje tema u vezi visine poreskih obaveza preduzetnika paušalaca, imajući u vidu da prestaje da važi ograničenje rasta visine poreza i doprinosa u iznosu 10%, koje je propisano Uredbom o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti („Sl. glasnik RS“, br. 94/2019, 96/2019 – ispr. i 156/2020) (u daljem tekstu: Uredba).

Da bismo predstavili problematiku, potrebno je prethodno da se vratimo na polazne tačke poreskog tretmana poslovanja preduzetnika.

Prema Zakonu o privrednim društvima („Sl. glasnik RS“, br. 36/2011, 99/2011, 83/2014 – dr. zakon, 5/2015, 44/2018, 95/2018, 91/2019 i 109/2021), preduzetnik je poslovno sposobno fizičko lice koje obavlja delatnost u cilju ostvarivanja prihoda i koje je kao takvo registrovano u skladu sa zakonom o registraciji. S obzirom da preduzetnik ostvaruje prihode od obavljanja delatnosti, to dalje implicira da prihodi moraju biti predmet oporezivanja.

Pravni okvir oporezivanja preduzetnika predviđen je Zakonom o porezu na dohodak građana („Sl. glasnik RS“, br. 24/2001, 80/2002… i 10/2022 – usklađeni din. izn.), koji propisuje da se prihodom od samostalne delatnosti smatra se prihod ostvaren od privrednih delatnosti, uključujući i delatnosti poljoprivrede i šumarstva, pružanjem profesionalnih i drugih intelektualnih usluga, kao i prihod od drugih delatnosti, ukoliko se na taj prihod po ovom zakonu porez ne plaća po drugom osnovu. Obveznik poreza na prihode od samostalne delatnosti je fizičko lice koje ostvaruje prihode obavljanjem delatnosti, odnosno fizičko lice koje je upisano u registar kod nadležnog organa, organizacije, a porez na prihode od samostalne delatnosti plaća na oporezivu dobit (u daljem tekstu: preduzetnik), odnosno na paušalno utvrđeni prihod (u daljem tekstu: preduzetnik paušalac).

Drugim rečima, preduzetnici se prema načinu plaćanja poreza i doprinosa mogu podeliti na:

1. Preduzetnike koji porez i doprinose plaćaju prema stvarnom ostvarenom prihodu, pri čemu se preduzetnik može opredeliti da li želi da isplaćuje sebi ličnu zaradu ili ne, i
2. Preduzetnike koji porez i doprinose plaćaju prema paušalno utvrđenom prihodu;

 

S obzirom da su predmet ovog teksta preduzetnici paušalci, u daljem tekstu biće obrađen samo deo koji se odnosi na njih.

Pravo na paušalno oporezivanje ne može se priznati obvezniku:

1) koji obavlja delatnost iz oblasti reklamiranja i istraživanja tržišta;

2) koji obavlja delatnost iz oblasti: trgovine na veliko i trgovine na malo, hotela i restorana, finansijskog posredovanja i aktivnosti u vezi s nekretninama;

3) u čiju delatnost ulažu i druga lica;

4) čiji je ukupan promet u godini koja prethodi godini za koju se utvrđuje porez, odnosno čiji je planirani promet kada počinje obavljanje delatnosti – veći od 6.000.000 dinara;

5) koji je evidentiran kao obveznik poreza na dodatu vrednost u skladu sa zakonom kojim se uređuje porez na dodatu vrednost.

Dakle, svi drugi preduzetnici koji ne ispunjavaju prethodno navedene uslove, mogu da uđu u sistem paušalnog oporezivanja.

Ako su ispunjeni uslovi, preduzetnici paušalci se, radi utvrđivanja visine paušalnog prihoda kao osnovice poreza na prihode od samostalne delatnosti, razvrstavaju u grupe i to tako da jednu grupu čine svi preduzetnici paušalci koji obavljaju istu pretežnu delatnost.

Polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda po grupama određuje se u odnosu na prosečnu mesečnu zaradu po zaposlenom ostvarenu u Republici Srbiji, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini, prema objavljenim podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike za poslednjih 12 meseci, koja se pomnoži sa brojem zaposlenih u Republici Srbiji, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini i sa koeficijentom delatnosti, a zatim podeli sa brojem stanovnika u Republici Srbiji, gradu, opštini, odnosno gradskoj opštini.

Polazna osnovica se potom umanjuje, odnosno povećava primenom sledećih elemenata:

1) registrovano sedište preduzetnika;

2) vremenski period koji je protekao od registracije preduzetnika;

3) starost obveznika i njegova radna sposobnost;

4) ostale okolnosti koje utiču na ostvarivanje dobiti.

Da bi se bliže utvrdili kriterijumi i uslovi za paušalno oporezivanje, Vlada Republike Srbije je donela Uredbu o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti. Navedenom Uredbom se detaljno reguliše način obračuna poreske osnovice ali se i propisuje ograničenje prema kom poreske obaveze preduzetnika paušalca ne mogu preći više od 10% u odnosu na prethodnu godinu. Naime, Članom 6. stav 1. Uredbe, propisano je da se u slučaju kao rezultat promene načina utvrđivanja paušalnog poreza utvrđeni iznos osnovice poveća za više od 10% u odnosu na iznos utvrđen za prethodnu godinu, primenjivaće se povećanje od 10% godišnje dok iznos obaveze ne dostigne iznos koji je u skladu sa novim načinom obračuna, zaključno za 2022. godinu.

Donošenjem Uredbe, intencija je bila da se preduzetnicima registrovanim počev od 2020. godine ne nameću u startu visoke poreske obaveze za koje bi plaćali isto kao i drugi preduzetnici sa istom registrovanom delatnošću, te je stoga uvedena je norma od 10% povećanja godišnje, da bi se u jednom momentu, kako je predviđeno 2023. godine, to izjednačilo. Međutim, u praksi se ispostavilo da do tog izjednačenja nije niti će doći, već da će od 2023. godine svim advokatima, programerima, predavačima stranih jezika, prevodiocima i drugim licima koja imaju registrovanu preduzetničku delatnost doći do višestrukog uvećanja poreskih opterećenja, a naročito onima u velikim u gradovima.

Stoga su pokrenute inicijative od strane strukovnih udruženja i drugih organizacija da se produži trajanje norme koja doneta u okviru Uredbe, a koja se odnosi na ograničenje rasta poreskih obaveza na 10%, jer u suprotnom, preduzetnici paušalci će biti prinuđeni da prvo pređu na vođenje knjiga, a mnogi od njih i da prestanu sa obavljanjem delatnosti, što otvara prostor za rad u tzv. „sivoj zoni“. Ostaje nam da vidimo da li će Ministarstvo finansija, imati razumevanja za trenutku problematiku preduzetnika paušalaca i ostaviti na snazi maksimalni rast poreskih obaveza u iznosu od 10% u odnosu na prethodnu godinu, u danima kada se susrećemo sa izrazito nepovoljnom ekonomskom i političkom situacijom, koja je praćenja visokom stopom inflacije i utiče na celokupno stanovništvo i privredu.