Poreski podsticaji u oblasti istraživanja i razvoja

I  Uvod

U poslednjih nekoliko godina u Republici Srbiji usvojen je veći broj izmena i dopuna propisa iz oblasti poreskog prava, kojima su uvedene značajne poreske olakšice za različite tipove poreskih obveznika. Naime, primećeno je da su ovakvi trendovi u zakonodavstvu doprineli da Republika Srbija postane jedna od najprivlačnijih zemalja za strane investitore, što je dalje dovelo do povećanja broja novoosnovanih kompanija, uvođenja novih radnih mesta i olakšica za zaposlene, kao i razvoja pojedinačnih delatnosti, što je svakako najuočljivije u slučaju IT sektora.

U tom smislu, izmenama zakona koje imaju za cilj podsticanje unapređenja delatnosti istraživanja i razvoja, uvedene su sledeće poreske olakšice: (i) dvostruko priznanje troškova nastalih za potrebe sprovođenja istraživanja i razvoja, (ii) podsticaji za zaposlene koji obavljaju poslove istraživanja i razvoja, (iii) izuzimanje dela kvalifikovanog prihoda – IP BOX i (iv) olakšice povodom ulaganja u novoosnovana inovaciona privredna društva – startap kompanije. O svakom od navedenih poreskih podsticaja biće više reči u nastavku teksta.

II  Pojam istraživanja i razvoja

Na samom početku, važno je na jasan način definisati pojmove istraživanja i razvoja i ukazati na osnovne karakteristike aktivnosti koje se sprovode u okviru pomenute delatnosti – tzv. R&D aktivnosti. Naime, pod istraživanjem se smatra originalno ili planirano istraživanje preduzeto u cilju sticanja novog naučnog ili tehničkog znanja i razumevanja, dok se pojam razvoja može razumeti kao primena rezultata istraživanja ili drugog naučnog dostignuća, odnosno dizajna, proizvodnje novih značajno poboljšanih materijala, uređaja, proizvoda, procesa, sistema ili usluga, pre pristupanja komercijalnoj proizvodnji ili korišćenju. Iz navedenih definicija koje daje Zakon o porezu na dobit pravnih lica („Sl. glasnik RS“, br. 25/2001, 80/2002, 80/2002 – dr. zakon, 43/2003, 84/2004, 18/2010, 101/2011, 119/2012, 47/2013, 108/2013, 68/2014 – dr. zakon, 142/2014, 91/2015 – autentično tumačenje, 112/2015, 113/2017, 95/2018, 86/2019, 153/2020 i 118/2021), proizilazi da aktivnosti u oblasti istraživanja i razvoja odlikuju sledeće osobine:

(i)    novost –  aktivnosti moraju biti nove, odnosno usmerene ka novim otkrićima;

(ii) sistematičnost – aktivnosti se sprovode i finansiraju u skladu sa prethodno pripremljenim  organizacionim rešenjem;

(iii)  nesigurnost – neizvesnost u pogledu krajnjih rezultata povodom komercijalne upotrebe proizvoda;

(iv)  kreativnost i originalnost;

(v)  prenosivost i mogućnost ponavljanja – stečeno znanje može se prenositi na druga lica kojima treba da bude omogućeno ponavljanje prethodno dobijenih rezultata istraživanja.

Na ovom mestu ističemo da R&D aktivnost postoji samo ukoliko sadrži sve napred pobrojane osobine, odnosno da u tom smislu postoji kumulativnost. Odsustvo jedne ili više navedenih osobina dovodi do toga da posmatrana aktivnost nema svojstvo R&D aktivnosti. Iz pomenutog razloga, u navedenu kategoriju aktivnosti ubrajaju se, primera radi, razvoj novog programskog jezika ili razvoj modela automobila koji je zasnovan na drugačijem tehnološkom rešenju, dok se u istu ne mogu svrstati dizajniranje ili dodavanje novih funkcija u već postojeći proizvod, umetnička delatnost i slično.

III  R&D Double Deduction

R&D Double Deduction predstavlja mogućnost obveznika poreza na dobit pravnih lica da troškove koji su neposredno povezani sa istraživanjem i razvojem, čije sprovođenje se vrši na teritoriji Republike Srbije, u poreski bilans unese kao rashod u dvostruko uvećanom iznosu. Kako bi se ostvarila mogućnost upotrebe ovog poreskog podsticaja, važno je da postoji neposredna veza između nastalih troškova i obavljanja delatnosti istraživanja i razvoja, uključujući i posedovanje opisa, odnosno specifikacije projekta, koji naročito treba da sadrži ciljeve i planirane faze projekta, kao i aktivnosti čije sprovođenje se planira u okviru svake pojedinačne faze projekta.

Dalje, iz same definicije ovog poreskog podsticaja uočava se postojanje još jednog uslova – dvostruko priznanje može se ostvariti samo ako su navedeni troškovi nastali u pogledu delatnosti istraživanja i razvoja koje se vrše na teritoriji Republike Srbije. Ovako posmatran, navedeni uslov može pogrešno navesti na zaključak da je nužno da su sve aktivnosti preduzete u cilju realizacije projekta istraživanja i razvoja isključivo sprovedene na teritoriji Srbije. Naime, ovu nedoumicu otklanja Pravilnik o uslovima i načinu ostvarivanja prava na priznavanje troškova koji su neposredno povezani sa istraživanjem i razvojem u poreskom bilansu u dvostruko uvećanom iznosu („Službeni glasnik RS“, broj 50/19), koji ostavlja mogućnost izmeštanja pojedinih aktivnosti istraživanja i razvoja van teritorije Republike, ukoliko je isto uzrokovano posebnim fizičkim, geografskim, odnosno prirodnim faktorima koje nije moguće obezbediti na njenoj teritoriji. Primer za to bila bi kompanija koja razvija novi proizvod, pri čemu se deo resursa potrebnih za realizaciju projekta nalazi van teritorije Republike Srbije. U posmatranoj situaciji, u potpunosti je opravdano da se deo istraživanja premesti na teritoriju države u kojoj se resursi nalaze, ukoliko bi na taj način došlo do značajnog umanjenja troškova kompanije, te će se i tako realizovan projekat smatrati obavljenim u Republici Srbiji. Takođe, još jedan uslov tiče se zaposlenih koji su angažovani na poslovima istraživanja i razvoja. S tim u vezi, Pravilnikom je propisano da je potrebno da najmanje 90% od ukupnog broja navedene kategorije zaposlenih obavlja svoje poslove na teritoriji Republike.

Kada je reč o vrsti troškova, u dvostrukom iznosu mogu se priznati sledeći troškovi: troškovi zarada zaposlenih koji su angažovani na poslovima istraživanja i razvoja (reč je o bruto II zaradama zaposlenih), troškovi materijala koji je u neposrednoj vezi sa istraživanjem i razvojem, troškovi nabavke stručnih mišljenja, savetodavnih usluga kao i prenosa posebnih znanja i veština (know-how), pribavljenih za neposredne potrebe istraživanja i razvoja, troškovi nastali za potrebe zaštite prava intelektualne svojine u Republici Srbiji i inostranstvu (za autorska i srodna prava, kao i za potrebe zaštite patenta), troškovi nabavke nematerijalnih sredstava, troškovi proizvodnih usluga pribavljenih za neposredne potrebe istraživanja i razvoja, troškovi nabavke i zakupa nekretnina, postrojenja, opreme i bioloških sredstava koja se neposredno koriste za istraživanje i razvoj i slično.

Kao posledica primene ovog poreskog podsticaja, može doći do značajnog umanjenja poreske osnovice za obračun poreza na dobit pravih lica, što ćemo i prikazati na hipotetičkom primeru: Pretpostavimo da je poreski obveznik ostvario oporeziv prihod u ukupnom iznosu od 5.000.000,00 RSD, pri čemu su mu priznati troškovi u iznosu od 2.000.000,00 RSD, od čega je na istraživanje i razvoj utrošeno 500.000,00 RSD. Ukoliko u navedenom primeru ne dolazi do primene R&D poreskog podsticaja, osnovica poreza iznosiće 3.000.000,00 RSD (5.000.000,00 – 2.000.000,00), dok će pripadajući poreza na dobit za navedeni poreski period biti utvrđen u iznosu od 450.000,00 RSD (3.000.000,00 * 15%).

Pretpostavimo sada da je poreski obveznik iz prethodnog primera ostvario pravo na korišćenje R&D poreskog podsticaja. U tom slučaju, obveznik ima pravo na priznanje dvostrukog iznosa troškova koji su nastali povodom sprovođenja aktivnosti istraživanja i razvoja, te će isti biti utvrđeni u iznosu od 1.000.000,00 RSD (2*500.000,00), dok će poreska osnovica iznositi 2.500.000,00 RSD. U navedenom slučaju, pripadajući iznos poreza na dobit pravnih lica koji tereti navedenog poreskog obveznika biće obračunat u iznosu od 375.000,00 RSD.

IV  Podsticaji za zaposlene koji obavljaju poslove istraživanja i razvoja

 Još jedna poreska olakšica odnosi se na zaposlene koji su kod poslodavca neposredno angažovani na poslovima istraživanja i razvoja. Naime, poslodavac koji u okviru svoje delatnosti na teritoriji Republike obavlja poslove istraživanja i razvoja, oslobađa se obaveze plaćanja 70% obračunatog i obustavljenog poreza iz zarade za pomenutu kategoriju zaposlenih, i to srazmerno vremenu koje takva lica provedu na poslovima istraživanja i razvoja u odnosu na puno radno vreme. Pravo na ostvarivanje navedene poreske olakšice, kao i način i uslovi ostvarivanja bliže su uređeni Pravilnikom o uslovima i načinu ostvarivanja prava na poresko oslobođenje po osnovu zarade zaposlenih na istraživanju i razvoju (“Službeni glasnik RS“, br. 48/2022). Poslodavac pod istim uslovima za navedenu kategoriju zaposlenih stiče pravo i na oslobođenje obaveze plaćanja celokupnog iznosa doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, koji se isplaćuju iz sredstava budžeta Republike Srbije. Napominjemo da poresko oslobođenje ne važi u slučaju doprinosa za zdravstveno osiguranje i osiguranje za slučaj nezaposlenosti.

Pravo na korišćenje ove poreske olakšice ima poslodavac – pravno lice koji u okviru svoje delatnosti obavlja poslove istraživanja i razvoja na teritoriji Republike Srbije. Kada je potrebno utvrditi da li  posmatrani projekat ispunjava potrebne uslove da se smatra obavljenim na teritoriji Republike Srbije, primeniće se pravila koja su prethodno opisana u delu u kom je obrađen R&D Double Deduction. Pravilnik isključuje mogućnost primene navedene poreske olakšice ukoliko se kao poslodavac pojavi pravno lice koje je osnovano u inostranstvu, kao i ogranak ili predstavništvo stranog pravnog lica u Republici Srbiji.

Takođe, nužno je da poslodavac delatnost istraživanja i razvoja obavlja za svoj račun, odnosno da navedene aktivnosti ne sprovodi za račun drugih lica, kao i da zadržava pravo na nematerijalnoj imovini koja može nastati kao rezultat sprovedenih aktivnosti istraživanja i razvoja. Primera radi, pravo na korišćenje poreskog podsticaja za svoje zaposlene nema poslodavac, privredno društvo, koji se bavi razvojem novog programskog jezika za potrebe i po narudžbini svog klijenta. Navedeno je iz razloga što poslodavac pomenutu aktivnost ne obavlja za svoj račun, već se radi o pružanju usluga drugom licu. Dalje, nakon završetka projekta, sva prava na dobijenom proizvodu biće preneta na klijenta, u kom slučaju neće doći do ispunjenja uslova koji se odnosi na zadržavanje prava svojine od strane poslodavca koji je izradio navedeni proizvod.

Kada je reč o zaposlenima koji obavljaju poslove istraživanja i razvoja, ističemo da je nužno da navedena lica budu neposredno angažovana prilikom sprovođenja projekta istraživanja i razvoja, tj. da ista aktivno učestvuju u rešavanju različitih vrsta procesnih ili tehničkih zadataka koji su u neposrednoj vezi za konkretnim projektom. Usled ovakvog shvatanja, pravo na poresko oslobođenje ne primenjuje se na zaposlene koji se bave nadzorom nad sprovođenjem projekta (planiranje projekta, HR aktivnosti), kao i pružanjem podrške u vezi sa istim (primera radi, pružanje tehničke podrške u vezi opreme koja se koristi u svrhe istraživanja i razvoja). Imajući u vidu navedeno, potrebno je da između poslodavca i zaposlenog postoji zaključen ugovor o radu radi obavljanja poslova istraživanja i razvoja, pri čemu nema uticaja da li je isti zaključen na određeno ili neodređeno vreme, kao i da li zaposleni obavlja poslove sa punim ili nepunim radnim vremenom. Bez obzira na prethodnu ispunjenost svih navedenih uslova, poslodavac neće moći da ostvari pravo na navedenu poresku olakšicu za konkretnog zaposlenog, ukoliko je prilikom zaključenja ugovora o radu sa navedenim licem po tom osnovu koristio bilo koju drugu vrstu podsticaja.

Prilikom određivanja vremena koje je zaposleni proveo na poslovima istraživanja i razvoja u odnosu na puno radno vreme, Pravilnik posebno propisuje da se u vreme provedeno na neposrednom angažovanju na poslovima istraživanja i razvoja ne računa vreme koje zaposleni provede na odmoru i odsustvima i to u slučaju: (i) godišnjeg odmora, (ii) odsustvovanja sa rada na dan praznika koji je neradni dan, (iii) plaćenog odsustva, (iv) vojne vežbe i odazivanja na poziv državnog organa, (v) odsustvovanja sa rada zbog privremene sprečenosti za rad, kao i usled (vi) prekida rada.

Kako bi se utvrdilo postojanje ispunjenosti uslova za ostvarivanje prava na poresko oslobođenje, kao i visine poreskog oslobođenja, Pravilnikom je propisana obaveza poslodavca da vodi posebnu evidenciju o zaposlenima koji su neposredno angažovani na poslovima istraživanja i razvoja. Shodno tome, u navedenu evidenciju unose se svi podaci od značaja za utvrđivanje pomenutih činjenica, te se izvodi zaključak da ista obavezno sadrži podatke o radnom vremenu zaposlenog (ukupno radno vreme zaposlenog, vreme provedeno na poslovima istraživanja i razvoja, vreme provedeno na odsustvu i slično), kao i podatke o zaradi i drugim primanjima zaposlenog koji obavlja poslove istraživanja i razvoja.

Konačno, pored evidencije, poslodavac koji koristi ovaj vid podsticaja dužan je da u svom sedištu poseduje određeni set dokumentacije za svaki pojedinačni projekat, kojim su obuhvaćeni specifikacija projekta sa istaknutim ciljevima i fazama projekta, godišnji budžet planiranog projekta, ukupan iznos odobrenog budžeta, izveštaj zaposlenog na istraživanju i razvoju (koji naročito sadrži specifikaciju o ukupnom radnom vremenu i vremenu koje je proveo na poslovima istraživanja i razvoja na konkretnom projektu), izveštaj o stanju, odnosno rezultatima projekta prema istaknutim ciljevima projekta i slično. Napominjemo da navedenu dokumentaciju poslodavac podnosi nadležnom poreskom organu isključivo na njegov zahtev, tj. ne postoji potreba da se ista samoinicijativno podnosi nakon otpočinjanja korišćenja ovog vida poreskog podsticaja.

 V   IP BOX

IP BOX predstavlja izuzimanje 80% kvalifikovanog prihoda iz poreske osnovice na koju se obračunava porez na dobit pravnih lica. Kvalifikovani prihod može se shvatiti kao prihod ostvaren po osnovu naknade za iskorišćavanje deponovanog autorskog dela ili predmeta srodnog prava, pri čemu se u navedenu kategoriju prihoda ne ubrajaju prihodi nastali prenosom autorskog dela u celini. Izuzimanje dela kvalifikovanog prihoda vrši se tako što se od ukupnog prihoda prvobitno oduzme iznos rashoda koji su nastali u vezi sa aktivnostima istraživanja i razvoja koje su kao posledicu imale nastanak tog autorskog dela ili predmeta srodnog prava (tzv. kvalifikovani rashodi). Kao rezultat primene ovog poreskog podsticaja, može doći do značajnog umanjenja iznosa poreza na dobit, imajući u vidu da dolazi do umanjenja poreske stope na 3% umesto propisanih 15% . Ukoliko je poreski obveznik istovremeno ostvario pravo na korišćenje R&D Double Deduction podsticaja, u navedenom slučaju stopa poreza može biti svedena na nulu.

Pravo na korišćenje ovog podsticaja ima poreski obveznik koji je nosilac deponovanog autorskog ili srodnog prava. S tim u vezi, da bi ostvario pravo na korišćenje ovog vida podsticaja, poreski obveznik mora deponovati autorsko delo najkasnije do isteka poreskog perioda u kom prvi put primenjuje ovaj vid podsticaja. Takođe, dobijena autorska dela moraju nastati kao rezultat istraživanja i razvoja koji se sprovode na teritoriji Republike Srbije, pri čemu poreski obveznik ostvaruje prihode na osnovu davanja na korišćenje novonastalih proizvoda drugim licima od kojih zauzvrat dobija naknadu. Kada je reč o preradama izvornog autorskog dela, pravo na korišćenje ovog podsticaja stiče se ukoliko navedene prerade sadrže prepoznatljive karakteristične elemente izvornog autorskog dela ili predmeta srodnog prava. Pored toga, potrebno je da je do isteka roka za podnošenje poreske prijave obveznik poreza deponovao i naknadnu preradu kod nadležnog organa.

Navedeno pravo pod istim uslovima ostvaruje i poreski obveznik koji je patentirao svoje delo ili je izvršio podnošenje prijave u vezi sa pronalaskom, u istom roku u kom je potrebno izvršiti deponovanje autorskog dela. U tom smislu, postavlja se pitanje koje su posledice korišćenja prava na poresko oslobođenje po osnovu podnete prijave u vezi sa pronalaskom, ukoliko nadležni organ nakon korišćenja podsticaja donese odluku kojom se odbacuje zahtev korisnika kojom se traži priznanje prava po osnovu pronalaska. U navedenom slučaju poreski obveznik bio bi dužan da za poreski period u kom se desio odbačaj podnete prijave uveća svoju poresku osnovicu za ukupan iznos korišćenih umanjenja.

Ograničenje prava na primenu podsticaja odnosi se na poreske obveznike koji ostvare prihod po osnovu prenosa celokupnog prava intelektualne svojine na drugo lice, pa tako ova lica ne bi imala pravo na korišćenje IP BOX poreskog podsticaja. Takođe, navedenim ograničenjem obuhvaćena su i privredna društva koja delatnost istraživanja i razvoja obavljaju uslužno, za račun drugih lica, pri čemu se navedeno primenjuje i u slučaju da se pomenute aktivnosti vrše za račun privrednih društava koja imaju status povezanih lica u odnosu na društvo koje sprovodi R&D aktivnosti.

Ako se na kratko osvrnemo na definiciju ovog poreskog podsticaja, logično pitanje koje sledi jeste na koji način se utvrđuje iznos kvalifikovanog prihoda čiji deo se izuzima iz poreske osnovice. Naime, na samom početku potrebno je od ukupnih prihoda ostvarenih po osnovu naknade za iskorišćavanje deponovanog autorskog dela oduzeti kvalifikovane rashode. Pod kvalifikovanim rashodima podrazumevaju se svi rashodi koji su nastali povodom sprovođenja aktivnosti istraživanja i razvoja koje su kao rezultat dovele do stvaranja autorskog dela ili pronalaska. Dobijeni iznos množi se sa procentom učešća kvalifikovanih rashoda u ukupnim troškovima koji su nastali u vezi sa tim autorskim delom. Proizvod ovih iznosa predstavlja vrednost kvalifikovanog prihoda koji se na kraju oduzima iz osnovice poreza na dobit u iznosu od 80% . Zbog svega navedenog, poreski obveznik koji planira korišćenje ovog vida podsticaja mora posedovati dokumentaciju iz koje se na jasan način mogu utvrditi iznosi koji predstavljaju parametre za obračun ukupne vrednosti kvalifikovanog prihoda. U tom pogledu, obveznik poreza dužan je da poseduje evidenciju prihoda, evidenciju rashoda, fakture, račune, ugovore zaključene sa korisnicima deponovanog autorskog dela i/ili patenta i slično.

VI  Olakšice povodom ulaganja u inovativne startap kompanije

Na samom kraju, posvetićemo pažnju olakšicama na koje obveznik poreza stiče pravo po osnovu ulaganja u novoosnovana inovaciona privredna društva – startap kompanije. Naime, inovativni startap odnosi se na sva privredna društva koja obavljaju inovativnu delatnost kao pretežnu delatnost  (i koja je kao takva registrovana od strane Agencije za privredne registre), pri čemu od osnivanja ovog društva nije prošlo više od tri godine u odnosu na poslednji dan poreskog perioda u kom je izvršeno ulaganje. Pod pojmom inovacione delatnosti podrazumeva se skup razvojnih aktivnosti koje se preduzimaju u cilju stvaranja novih proizvoda, tehnologija, procesa i usluga, kao i vršenje značajnih izmena postojećih proizvoda, u zavisnosti od potreba i interesa tržišta u posmatranom trenutku. Na ovom mestu ističemo da se pojam inovativnog startapa ne odnosi na privredna društva koja su nastala statusnom promenom.

Kako bi došlo do primene ovog vida podsticaja, potrebno je da dođe do kumulativnog ispunjenja nekoliko uslova. Najpre, privredno društvo u koje je planirano vršenje ulaganja, centar poslovnih aktivnosti mora imati na teritoriji Republike Srbije. Takođe, u skladu sa poslednjim finansijskim izveštajima raspoloživim u vreme novčanog ulaganja, godišnji prihod posmatranog društva ne sme preći iznos od 500.000.000,00 dinara. Još jedan uslov propisuje nemogućnost raspodele dividende, odnosno udela u dobiti počev od dana osnivanja, uključujući i dodatni uslov koji podrazumeva da posmatrano društvo neće moći da vrši navedenu raspodelu ni u periodu od tri godine od dana izvršenog novčanog ulaganja u društvo. Poslednji uslov podrazumeva da sredstva koja se koriste za istraživanje i razvoj treba da čine najmanje 15% ukupnih rashoda posmatranog društva. Sa druge strane, navedeni uslov smatraće se ispunjenim ako više od 80% svih zaposlenih u društvu čini visokokvalifikovani kadar, ili pak ukoliko je društvo vlasnik, odnosno korisnik deponovanog autorskog dela ili patenta koje je neposredno povezano sa inovacionom delatnošću koju obavlja. Iz navedenog proizilazi da je poslednji uslov postavljen alternativno, odnosno da je dovoljno postojanje bilo koje od navedene tri karakteristike društva, kako bi se isti smatrao ispunjenim.

Obvezniku koji izvrši ulaganje u kapital novoosnovanog privrednog društava koje obavlja inovacionu delatnost priznaje se pravo na poreski kredit u visini od 30% izvršenog ulaganja. Da bi poreski obveznik ostvario pravo na poreski kredit, potrebno je da isti samostalno ili zajedno sa svim povezanim licima, pre ulaganja nije posedovao više od 25% akcija, udela ili prava glasa u organima upravljanja društva u čiji kapital ulaže. Dalje, novčani ulog kojim se povećava kapital novoosnovanog privrednog društva mora biti u potpunosti uplaćen, takođe, važno je da u neprekidnom periodu od tri godine od dana ulaganja nije došlo do njegovog smanjenja od strane poreskog obveznika koji je izvršio ulaganje.

Konačno, ukazali bismo na postojanje ograničenja u pogledu najvišeg iznosa poreskog kredita na koji poreski obveznik ostvaruje pravo po navedenom osnovu. S tim u vezi, obvezniku poreza koji izvrši ulaganje u kapital jednog novoosnovanog privrednog društva, odobrava se poreski kredit u maksimalnom iznosu od 100.000.000,00 dinara. Ipak, bez obzira na broj izvršenih ulaganja, u jednoj poreskoj godini, iznos pripadajućeg poreza na dobit može se umanjiti najviše za iznos od 50.000.000,00 dinara, dok se preostali neiskorišćeni kredi može iskoristiti na ime umanjenja poreza u narednim obračunskim periodima, međutim, ne dužem od perioda od pet godina. Najzad, ukoliko poreski obveznik poseduje povezana lica, najviši iznos poreskog kredita predstavlja pozitivnu razliku između najvećeg dozvoljenog iznosa poreskog kredita, odnosno iznosa od 100.000.000,00 dinara i iznosa poreskog kredita koji je odobren povezanim licima po osnovu ulaganja u isto novoosnovano privredno društvo. Pored najvišeg dozvoljenog iznosa poreskog kredita, ograničenje postoji i u pogledu trenutka u kom isti može biti iskorišćen. Tako, poreski obveznik može iskoristiti odobreni poreski kredit počev od prvog poreskog perioda koji sledi nakon isteka roka od tri godine od dana izvršenog ulaganja.

Na ovom mestu ističemo da počev od 01. marta 2020. godine, novoosnovano privredno društvo koje obavlja inovacionu delatnost stiče pravo na oslobođenje od plaćanja obračunatog poreza iz zarade osnivača društva, uključujući i plaćanje doprinosa koji tim povodom terete zaposlenog osnivača i društvo kao poslodavca. Ovaj vid olakšice prvobitno je bio dostupan samo startap kompanijama koje su osnovane zaključno sa 31.12.2021. godine, međutim, navedeno ograničenje u međuvremenu je ukinuto. Pravo na ovaj vid poreskog oslobođenja poslodavac ostvaruje u periodu od čak 36 meseci od dana osnivanja društva, pod uslovom da u momentu u kom se ostvaruje pravo na oslobođenje osnivač poseduje najmanje 5% udela ili akcija u novoosnovanom privrednom društvu, kao i da mesečna zarada osnivača ne iznosi više od 150.000,00 dinara. U slučaju da zarada osnivača prelazi napred pomenuti iznos, poslodavac se oslobađanja plaćanja poreza i doprinosa obračunatih u skladu sa iznosom zarade od 150.000,00 dinara. Dalje, osnivač mora sa društvom imati zaključen ugovor o radu, kao i biti prijavljen na obavezno socijalno osiguranje. Za razliku od drugih vidova poreskih olakšica koje oslobađaju poreskog obveznika od plaćanja dela obaveza koje ga terete, ovaj vid olakšice omogućava poreskom obvezniku oslobođenje od plaćanja poreza i doprinosa u celini.

Izuzetak u pogledu prava na korišćenje ovog podsticaja odnosi se na poslodavca koji predstavlja lice povezano sa drugim pravnim licem, u smislu zakona kojim se uređuje porez na dobit pravnih lica. To, znači da drugo pravno lice ne sme da ima kontrolu ili preovlađujući uticaj na odluke novoosnovanog društva, odnosno da udeo, akcije ili pravo glasa drugog pravnog lica u navedenom društvu i/ili njegovim organima upravljanja ne smeju da prelaze 25%. Pored toga, pravo na mogućnost upotrebe navedene poreske olakšice ne pripada poslodavcu koji ostvaruje više od 30% svog ukupnog prihoda od drugih lica povezanim sa nekim od osnivača poslodavca. Dalje, postavlja se pitanje šta će se desiti u situaciji kada je isto lice osnivač dva ili više privredna društva. Naime, u tom slučaju ukoliko je jedan poslodavac već ostvario pravo na ovo poresko oslobođenje, drugi poslodavac neće moći da za isto lice upotrebi ovaj vid olakšica. Poslodavac koji je iskoristio pravo na poresko oslobođenje takođe nema pravo da za istog osnivača koristi kakav drugi vid olakšica po osnovu zasnivanja radnog odnosa sa navedenim licem.

 VII  Zaključak

 Ako se osvrnemo na celokupnu analizu koja je bila predmet ovog teksta, sa sigurnošću možemo reći da je Republika Srbija prepoznala značaj unapređenja delatnosti istraživanja i razvoja, uključujući i prednosti koje donosi porast broja novoosnovanih privrednih društava koja posluju u okviru ove delatnosti. Naime, na samom početku ovoj oblasti nije bila posvećena veća pažnja kada je reč o detaljnijoj regulativi, što je često za posledicu imalo stvaranja zabune u pogledu uslova i načina za ostvarivanje prava na korišćenje uvedenih poreskih olakšica. Međutim, propisivanje posebnih pravilnika i drugih podzakonskih akata dovelo je do toga da je privrednim društvima koja obavljaju R&D aktivnosti znatno olakšano razumevanje ove izuzetno kompleksne materije. Na samom kraju, nadamo se da će korišćenje navedenih olakšica zaživeti u praksi, kao i da će isto prouzrokovati porast broja kompanija orijentisanih ka vršenju aktivnosti istraživanja i razvoja, a već postojeće kompanije podstaći da nastave sa poslovanjem u ovoj i te kako značajnoj oblasti.